1517: De Reformatie

Luther voor de Rijksdag in Worms

De Reformatie ligt in een tijd waarin de Middeleeuwen eindigen en de nieuwe tijd begint, die gekenmerkt is door een nieuw mensbeeld (humanisme), wereldbeeld (zon als centrum), door ontdekkingen van nieuwe landen (b.v. in 1492 Amerika), maar ook door uitvindingen, b.v. van de boekdrukkunst met beweeglijke letters door J. Gutenberg waardoor de geschriften van Luther snel, betrekkelijk goedkoop en in een groot aantal stuks gemakkelijk in het hele land konden worden verspreid.

Maarten Luther, op 11-10-1483 in Eisleben (Zuid-Harz) geboren, studeerde aanvankelijk in de rechten, trad dan echter als monnik in het klooster en hield zich met de studie van de theologie bezig. Na de priesterwijding en de promotie tot doctor in de theologie verkreeg hij in 1512 een bijbelprofessoraat aan de universiteit te Wittenberg.

Zijn belangstelling ging vooral uit naar de vraag: hoe vind ik een genadige God – door offers, berouw of boete? Na een diepgaande studie van de bijbel was Luther overtuigd dat een vast geloof voldoende was om de genade van de barmhartige God te verkrijgen. Dus de kerk was als bemiddelaar overbodig, de koop van aflaatbrieven waarmee de gelovige het vagevuur kon vermijden onnodig.

Luther maakte op 31-10-1517 aan de deur van de slotkerk te Wittenberg zijn kritiek in 95 theses openbaar, die na korte tijd in het hele rijk bekend waren. De kerk riep Luther meermaals op om zijn kritiek te herroepen. Luther weigerde echter zelfs in 1521 op de rijksdag te Worms voor keizer Karel V. Hij werd vervolgens geëxcommuniceerd. De verdere gebeurtenissen leidden ertoe dat de universele kerk die Luther alleen maar wilde hervormen in twee geloofsgemeenschappen werd gesplitst, hetwelk ook het verdere verloop van de Europese geschiedenis beinvloedde. Met de vertaling van de bijbel in het Duits bracht Luther voor de eerste keer een Hoog-Duits tot stand dat in alle Duitse dialecten werd verstaan.